Người cao tuổi ít hoạt động so với thời trẻ; cùng với đó là mắt nhìn kém, tai nghe kém, mũi ngửi kém, lưỡi không nhậy nên ảnh hưởng đến sự ngon miệng. Các cơ quan tiêu hóa hoạt động cũng kém trước. Hàm răng yếu, nhai cắn thức ăn khó khăn. Tuyến nước bọt bị teo, thiếu nước bọt nên nuốt khó. Dạ dầy và ruột cũng teo đi. Dịch vị giảm, lượng men tiêu hóa giảm. Hoạt động của gan, thận yếu đi. Khả nãng lọc còn 60% gây ứ các chất thải ở máu. Ăn khó tiêu. Nhu động của ruột giảm dễ gây táo bón.
Chị Nguyễn Hương (Hà Nội) rất căng thẳng khi gần đây mẹ chồng chị ăn ít đi và than chẳng có gì để ăn dù chị đã cố gắng nấu nhừ, thay đổi nhiều món.
Chia sẻ tâm tư này với PGS.TS Nguyễn Thị Lâm, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng, bà cho biết do người cao tuổi ít hoạt động so với thời trẻ; cùng với đó là mắt nhìn kém, tai nghe kém, mũi ngửi kém, lưỡi không nhậy nên ảnh hưởng đến sự ngon miệng. Các cơ quan tiêu hóa hoạt động cũng kém trước. Hàm răng yếu, nhai cắn thức ăn khó khăn. Tuyến nước bọt bị teo, thiếu nước bọt nên nuốt khó. Dạ dầy và ruột cũng teo đi. Dịch vị giảm, lượng men tiêu hóa giảm. Hoạt động của gan, thận yếu đi. Khả nãng lọc còn 60% gây ứ các chất thải ở máu. Ăn khó tiêu. Nhu động của ruột giảm dễ gây táo bón.
Do đó, đối với người cao tuổi, cần có một chế độ ăn uống hợp lý:
Cần giảm mức ăn so với thời trẻ, trước hết là ăn giảm cơm
Nhu cầu năng lượng của người 60 tuổi giảm đi 20%, ở người trên 70 tuổi giảm đi 30% so với người 25 tuổi. Vậy nên người già ăn ít đi là bình thường.
Còn nếu vẫn ăn ngon miệng sẽ dễ ăn thừa, gây tăng cân, dẫn đến suy tim, suy gan, suy thận. Bởi vậy, người nhiều tuổi cần chủ động giảm mức ăn: trước đây mỗi bữa ăn ba, bốn bát cơm, nay chỉ nên ăn hai hoặc một bát… sao cho cân nặng của của người cao tuổi không vượt quá hiệu của chiều cao – 105. (Ví dụ người có tuổi cao 165cm, cân nặng không nên vượt quá 60kg).
Có thể giảm cơm, thay bằng các loại khoai. Vì khoai có khối lượng lớn, gây cảm giác no, nhưng cho ít năng lượng, không gây béo mà lại có nhiều chất xơ giúp chống táo bón, giúp thải cholesterol thừa và đề phòng ung thư đại tràng.
Ăn giảm thịt, giảm đường, giảm muối
Ngoài giảm cơm, người cao tuổi cần chú ý giảm thịt, giảm mỡ, giảm đường. Thịt tính bình quân không vượt quá 1,5kg/người/tháng, mỡ dưới 600g, đường dưới 500g.
Với người già ốm bệnh, nếu không có chống chỉ định của thầy thuốc có thể ăn 3 quả trứng/tuần. Những người bị thiếu máu, rối loạn tuần hoàn não không nên ăn trứng. Tốt nhất khi ăn trứng nên kèm theo ăn sữa vì trong sữa có nhiều lecithin có thể trung hòa tác dụng của cholesterol.
Ngoài ra, còn cần ăn giảm muối: bắt đầu dưới 150g/người/tháng, rồi rút dần xuống dưới 100 gam, vì ăn muối nhiều có liên quan đến bệnh tăng huyết áp.
Ăn thêm đậu, lạc, vừng và cá
Ở người có tuổi, tiêu hóa hấp thụ chất đạm đều kém nên dễ xảy ra tình trạng thiếu đạm. Ở đậu, lạc, vừng và cá đều có nhiều chất đạm lại có nhiều chất dầu giúp đề phòng các bệnh về tim mạch. Cho nên người nhiều tuổi nên ăn nhiều món ăn từ đậu tương như đậu phụ, sữa đậu nành, tào phớ.
Ở mỗi gia đình nên có một lọ vừng lạc để bổ sung cho bữa ăn hằng ngày để bổ sung axit béo không no, chất béo, chất đạm.
Ðậu, lạc, vừng, cá có tác dụng phòng, chống các bệnh tim mạch; đậu phụ còn có tác dụng phòng chống ung thư. Ðó là hai bệnh chính thường gây tử vong ở người cao tuổi.
Mỗi tuần ăn 2 – 3 bữa cá. Nên ăn cá nhỏ, kho nhừ hai lửa để ăn được cả xương có thêm canxi đề phòng bệnh xốp xương ở người cao tuổi.
Ăn nhiều rau tươi, quả chín
Người có tuổi cần chú ý ăn nhiều rau để có chất xơ kích thích nhu động ruột, tránh táo bón. Các chất xơ trong rau quả còn có tác dụng như cái chổi quét hết các chất bổ béo thừa đẩy ra theo phân, giúp cơ thể phòng chống bệnh xơ vữa động mạch.
Sử dụng nhiều loại đậu, đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ, đậu trắng vào chế biến món ăn và ngâm giá đỗ.
Bữa ăn nào cũng cần có món rau, đặc biệt là rau xanh có chứa nhiều bêta-caroten kể cả trong các bữa tiệc cũng không nên chỉ nghĩ đến thịt cá, giò, chả mà quên rau.
Quả chín rất quý với người cao tuổi. Nguồn cung cấp nhiều vitamin và chất khoáng, nhiều chất chống oxy hóa (AO). Cần tạo thói quen ăn quả tráng miệng sau bữa ăn.